Nhìn thẳng vào nợ xấu

Nợ xấu-khoản rủi ro trong tín dụng ngân hàng thương mại (NHTM) phải gánh chịu trong quá trình cho vay- là hiện tượng luôn tồn tại trong hoạt động của bất kì NHTM nào trên thế giới. Ở Việt Nam, một giai đoạn tăng trưởng nóng, chỉ tập trung vào chiều rộng, số lượng mà không chú trọng chiều sâu, chất lượng và đặc biệt việc đầu tư ngoài ngành, dàn trải đã ảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của các doanh nghiệp và ngân hàng. Theo đó, quá trình điều chỉnh tái cơ cấu bắt buộc đã phải qua “bước đệm” suy giảm tổng cầu và sự suy yếu của doanh nghiệp, trong khi ngành ngân hàng “tiên phong| tái cấu trúc.

Dũng cảm nhìn vào sự thật, từ năm 2012, NHNN đã từng bước “bắt bệnh”, “thăm khám” hệ thống ngân hàng và chỉ ra “khối u” nợ xấu với những “bài thuốc đắng”. Đó là Thông tư 02 về phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro với mục tiêu nhận diện rõ mức độ nợ xấu. Tiếp đó, Thông tư 09 với những quy định và tiêu chuẩn khắt khe hơn để phân loại nợ là một trong những nguyên nhân chính yếu khiến nợ xấu các ngân hàng đồng loạt tăng, dù chỉ sau một tháng có hiệu lực. Các ngân hàng buộc phải gọi đúng tên nợ xấu cho các khoản tiền gửi quá hạn tại ngân hàng khác, các khoản đầu tư trái phiếu doanh nghiệp mà không “đáo hạn” nổi…

NHNN đã có hàng loạt các biện pháp quyết liệt để chỉ đạo xử lý nợ xấu, như quy định các NHTM chỉ được chia cổ tức khi đã trích lập đầy đủ các khoản dự phòng rủi ro. Tiếp tục đẩy nhanh tốc độ xử lý nợ xấu cho nền kinh tế. VAMC- Cty Quản lí Tài sản của các Tổ chức tín dụng VN, định chế chịu sự quản lý và giám sát của NHNN- đã ra đời như một công cụ tối ưu cho việc xử lý nợ xấu mà không sử dụng nguồn tiền từ ngân sách. Đến cuối tháng 8/2014, VAMC đã mua được 3.281 khoản nợ, với tổng dư nợ gốc hơn 56 ngàn tỷ đồng nợ xấu, giá mua hơn 46 ngàn tỷ đồng; thu hồi được 1.462 tỷ đồng nợ xấu. 

Tính đến cuối tháng 7/2014, tổng nợ xấu toàn hệ thống là 162,2 nghìn tỷ đồng, chiếm 4,11% tổng dư nợ. Tính từ đầu năm, tháng 7/2014 có tốc độ tăng nợ xấu thấp nhất cho thấy chất lượng tín dụng đang có chiều hướng cải thiện. 

Thực tế, kinh nghiệm xử lý nợ xấu của nhiều quốc gia rất khác nhau, có nhiều nước phải sử dụng nguồn ngân sách, đặc biệt là các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, Indonesia hay Hàn Quốc, với “công cuộc” xử lí nợ xấu sau khủng hoảng giai đoạn 1997. Dựa trên kinh nghiệm xử lí nợ xấu của các quốc gia này, áp dụng với thực tiễn lẫn đặc thù Việt Nam, VAMC ra đời nhằm mục tiêu “đón” nợ xấu, làm sạch bảng cân đối tài sản của các ngân hàng, làm tăng uy tín của các ngân hàng trên thị trường trong và ngoài nước, tăng khả năng cung tín dụng với lãi suất thấp bằng nguồn lực cơ bản từ phát hành trái phiếu đặc biệt chiết khấu trong vòng 5 năm. Ngoài ra theo định hướng gần, khi đã mua được một khoản khá nợ xấu, VAMC đang tích cực tạo thị trường để mua bán nợ xấu đã mua và có thể điều đó sẽ giúp VAMC có thể nguồn lực để đẩy vào giúp giải phóng nút nghẽn nợ của hệ thống càng nhanh chóng hơn. 

Tuy vậy, để đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu, nếu chỉ dựa vào mỗi VAMC thì chưa thể đạt kết quả như kỳ vọng.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, VAMC cần có sự phối hợp đồng bộ với nhiều bộ, ngành, địa phương và cơ quan chức năng. Bởi, sau khi mua nợ xấu, VAMC sẽ phải xử lý các khoản nợ xấu đã mua, trong đó có việc hoàn tất các thủ tục pháp lý để xử lý tài sản đảm bảo góp phần xử lý nợ xấu, đồng thời ngăn chặn nợ xấu phát sinh. Ngoài ra, thị trường cần được khơi thông mạnh mẽ hơn, hỗ trợ giải phóng hàng tồn kho, luân chuyển dòng tiền.

Với sự quyết liệt của NHNN, những động thái chủ động, tích cực của các NHTM, sức khỏe của hệ thống ngân hàng đã có những dấu hiệu lạc quan hơn. Vai trò dẫn dắt và định hướng thị trường của NHNN đã phát huy tác dụng tích cực. 

Hệ thống tín dụng sau một thời gian dài mang trong mình những tồn tại, khó khăn, nay đã hoạt động an toàn, tránh được nguy cơ đổ vỡ hệ thống. Bản thân các NHTM, sau khi tham gia vào quá trình tái cấu trúc và xử lý nợ xấu- đã khỏe mạnh hơn. Một ví dụ điển hình là NHTMCP Phát triển TP HCM (HDBank). Để tăng quy mô và năng lực trên thị trường, ngân hàng này đã chủ động tiến hành tái cấu trúc thông qua việc tự nguyện nhận sáp nhập DaiABank- tổ chức tín dụng không thuộc diện yếu kém vào HDBank để tạo ra một ngân hàng HDBank sau sáp nhập có quy mô lớn hơn về vốn tài sản, mạng lưới hoạt động và hiệu quả hơn về năng lực quản trị điều hành. Nợ xấu của ngân hàng sau sáp nhập cũng là một vấn đề mà HDBank đã xử lý thành công. Tại thời điểm sáp nhập, nợ xấu của HDBank khoảng 4,8%. Đến nay, tỷ lệ này là dưới 3%. 8 tháng đầu năm, HDBank đã bán được gần 1500 tỷ đồng nợ xấu cho VAMC. 

Với sự quyết liệt của cả hệ thống, nền kinh tế vĩ mô hiện nay đã ổn định và được đánh giá đang trên đà phục hồi trở lại. Tuy tín dụng đang tăng trưởng chưa cao và mới chỉ tăng mạnh thời gian gần đây nhưng dòng vốn đã luân chuyển vào nền kinh tế đã thực chất hơn, chất lượng hơn. Doanh nghiệp và người dân hiện đã được vay vốn với lãi suất thấp hấp dẫn, dưới 10%/năm.

Có thể nói hệ thống tín dụng nay đã được “bắt bệnh” và đang trong tiến trình “chữa đúng bệnh”. Cả nền kinh tế đang hưởng lợi từ sự vào cuộc quyết liệt của ngành ngân hàng. Cùng với nỗ lực để giải quyết rốt ráo hơn nữa vấn đề nợ xấu, các NHTM cũng đã dồi dào, ổn định hơn về thanh khoản và một nguồn vốn lớn đang chờ những doanh nghiệp tốt đến gõ cửa. Giờ đây, khi ngân hàng và các doanh nghiệp đều đẩy mạnh tái cấu trúc và quyết tâm hơn nữa, nền kinh tế chắc chắn sẽ có những chuyến biến tích cực hơn.