Gia nhập TPP: “Tránh lặp lại vết xe đổ WTO”

Khi gia nhập Hiệp định Thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP) Việt Nam sẽ được hưởng lợi gì liên quan đến những vấn đề về xuất khẩu, tăng trưởng kinh tế và thu hút đầu tư nước ngoài… thưa ông? 

TPP là Hiệp định của 12 nước tham gia chiếm tới 38,5% GDP thế giới nên Việt Nam tham gia vào TPP là mốc đánh giá bước hội nhập theo chiều sâu của Việt Nam vào nền kinh tế thế giới.

Đặc điểm của TPP là tiếp cận thị trường một cách toàn diện, và các vấn đề thương mại xuyên suốt cả hệ thống. Không chỉ bàn vấn đề thương mại thuần túy mà bàn cả về vấn đề liên quan đến thể chế. 

Có thể nói sau khi Việt Nam gia nhập WTO, ASEAN thì đây là bước hội nhập theo chiều rộng kinh tế quốc tế sang chiều sâu, mang lại cơ hội lớn cho Việt Nam không chỉ xuất nhập khẩu mà còn ở nhiều lĩnh vực khác như tạo cơ hội cho Việt Nam thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khi chúng ta tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu nhất, từ đó cho phép Việt Nam có cơ hội thu hút đầu tư nước ngoài lớn hơn nhất là đối tác lớn như Nhật Bản, Mỹ và một số nước khác… 

Điểm quan trọng thứ 2, TPP tạo cơ hội cải cách thể chế trong nước một cách toàn diện theo định hướng thị trường mà chúng ta nói rất nhiều. 

Điểm thứ 3, chính vì cơ hội lớn mang lại từ Hiệp định này giúp Việt Nam thay đổi tư duy, nâng cao chất lượng hoạch định chính sách của Việt Nam. Nội dung này qua các lần gia nhập ASEAN, WTO chúng ta đã làm nhưng lần này làm chất lượng hơn, hiệu quả hơn, triệt để hơn. 

Điểm thứ 4 quan trọng nhất liên quan đến việc khi tham gia TPP sẽ tạo sức ép thúc đẩy doanh nghiệp trong nước chủ động nâng cao khả năng cạnh tranh, hợp tác liên kết để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu hiệu quả hơn.

Đã đến lúc không thể tham gia một cách thụ động từ việc thu hút đầu tư, thúc đẩy thương mại. Tránh lặp lại “vết xe đổ” khi gia nhập WTO, ASEAN đã được đặt kỳ vọng rất nhiều nhưng khi mở cửa thị trường Việt Nam không tận dụng được cơ hội mà để đối tác tận dụng tốt hơn. Trong khi các nước chủ động, Việt Nam lại luôn trong thế bị động.

Để nắm bắt được cơ hội, khắc phục khó khăn nhà nước và doanh nghiệp phải có những biện pháp cụ thể như thế nào, thưa ông?

Để tận dụng cơ hội vượt qua thách thức có những vấn đề lâu nay chúng ta đã làm nhưng chưa hiệu quả đó là đổi mới thủ tục, cải cách thể chế pháp luật đáp ứng tốt hơn mong đợi trong phát triển kinh tế Việt Nam do môi trường kinh doanh, thể chế pháp luật thực chất là rào cản không nhỏ. 

Thứ 2 phải nâng cao hiệu lực, hiệu quả của nhà nước, các cơ quan quản lý các cấp vì khi quản lý chính sách thuế bằng các công cụ kỹ thuật các cơ quan quản lý nhà nước cần có đổi mới, nâng tầm lên. Nhất là tính chuyên nghiệp của đội ngũ cán bộ công chức.

Và điểm quan trọng là bản thân các doanh nghiệp phải thay đổi tư duy làm ăn, tư duy kinh tế. Thực tế, lâu nay nhiều doanh nghiệp hoạt động dựa trên tài nguyên thay vì hoạt động trên phát triển chiều sâu, dựa vào phát triển khoa học công nghệ. 

Bài toán lâu nay chúng ta nói là giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, hàng hóa là tạo môi trường chức năng cạnh tranh vận hành nhưng môi trường cạnh tranh thực sự chưa đạt được. Còn nhiều lực cản nên năng lực cạnh tranh phải nâng cao có như vậy mới nắm bắt và tận dụng được cơ hội. Làm thế nào để các doanh nghiệp VN không thua trên sân nhà.

Không quyết tâm, Việt Nam sẽ tụt hậu

Dệt may, da giày được đánh giá là lĩnh vực Việt Nam hưởng lợi nhưng hạn chế là nguyên phụ liệu cho ngành này phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Thời gian qua có làn sóng đầu tư nước ngoài hưởng lợi thay Việt Nam cụ thể như trường hợp Trung Quốc đầu tư các nhà máy dệt, nhuộm vào Việt Nam tăng mạnh kể từ cuối năm 2013. Liệu điều này có đáng lo ngại hay không, trước thực tế này có giải pháp gì?

Dệt may là một trong những ngành hàng xuất khẩu kim ngạch lớn nhưng hiệu quả thực sự mang lại là giá trị gia tăng chưa cao do doanh nghiệp Việt Nam phải nhập nguyên phụ liệu, chỉ thực hiện hoạt động làm gia công sản phẩm, xuất khẩu ra nước ngoài.

Các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt Nam đã nắm bắt cơ hội chưa từng có liên quan đến những nội dung quy định trong TPP về nguồn gốc xuất xứ hàng hóa bằng đặt nhà máy sản xuất tại Việt Nam những sản phẩm nguyên phụ liệu doanh nghiệp Việt yếu chưa làm được để hưởng lợi từ những nội dung này. Các doanh nghiệp Việt Nam không vươn lên sẽ đưa Việt Nam vào thế khó khăn. 

Đại diện Phòng Thương mại Mỹ tại Việt Nam (Amcham) đưa ra dự báo con số xuất khẩu của Việt Nam ước tăng 28,4%; GDP ước tăng 35,7% năm 2025 so với mức cơ sở không có TPP. Ông nhận định về những con số này và khả năng đạt được?

Với tốc độ tăng trưởng hiện nay nếu chính sách được đổi mới phù hợp chúng ta tham gia được vào TPP kịch bản trên có thể đạt được.

Thậm chí, nếu Việt Nam mạnh dạn, cương quyết cải cách và đổi mới thể chế, đổi mới cải cách mạnh hơn có thể kết quả đạt được sẽ còn cao hơn, ngược lại nếu không có những cải cách, quyết tâm chúng ta sẽ tụt hậu.

Xin trân trọng cảm ơn ông!