Bàn đạp ra “biển lớn”

Ảnh minh họa

Tôi còn nhớ cách đây không lâu, anh Hà Tiến Thành – Giám đốc Cty TNHH Siêu Việt có tâm sự với tôi rằng, chúng ta đang thực sự có sự chuyển mình kể khi gia nhập sân chơi cùng WTO, bởi lẽ bản thân DN anh đang dần dần được tiệm cận với các nền kinh tế phát triển trên thế giới đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ thương mại.

Nhìn lại quá trình VN gia nhập WTO

Thực tế thì chúng ta rất khó đánh giá chính xác tác động của hội nhập đến tăng trưởng kinh tế của VN, vì hội nhập chỉ tạo ra cơ hội, còn việc có tận dụng được cơ hội hay không phụ thuộc vào nỗ lực chủ quan của VN.

Nếu xét trên bình diện chung, việc gia nhập WTO đã mở ra cơ hội lớn cho hàng hóa và dịch vụ của VN với thị trường rộng lớn, gồm 155 nước thành viên, chiếm 97% GDP toàn cầu. Sau 8 năm gia nhập WTO, kinh tế VN đã phát triển mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực, thương mại, dịch vụ. Cụ thể, tăng trưởng trong lĩnh vực xuất khẩu đã thúc đẩy các lĩnh vực dịch vụ phân phối, bán lẻ phát triển mạnh. Các DN đã tích cực mở rộng hệ thống bán lẻ, tăng chất lượng dịch vụ với nhiều loại hình phong phú. Số lượng siêu thị thành lập mới sau 8 năm gia nhập WTO tăng trên 20%. Riêng số lượng trung tâm thương mại được thành lập mới tăng trên 72%. Bên cạnh sự ra đời của siêu thị, trung tâm thương mại và hàng trăm cửa hàng tiện lợi theo mô hình hiện đại,… đã làm thay đổi diện mạo của thương mại bán lẻ, thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng VN theo hướng văn minh, hiện đại và đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế, xã hội. Trong lĩnh vực nông nghiệp, sau khi gia nhập WTO đã có bước phát triển bền vững hơn. VN trở thành quốc gia xuất khẩu gạo và cà phê đứng hàng thứ 2 thế giới; xuất khẩu hạt tiêu, hạt điều đứng hàng thứ nhất thế giới…

Tuy nhiên, cũng cần phải thẳng thắn thừa nhận rằng, chúng ta chưa tận dụng tốt các cơ hội mà hội nhập mang lại để có thể vượt qua các thách thức mà hội nhập đặt ra. Nguyên nhân chính là do chúng ta cải cách thiếu đồng bộ toàn diện, cải cách có phần chậm lại, trước khó khăn tạm thời, phản ứng chính sách thường quay lại tư duy cũ, can thiệp hành chính vào các quá trình kinh tế.

Và tiến tới cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC)

Với 10 quốc gia thành viên, Cộng đồng kinh tế AEC sẽ trở thành một khối sản xuất thương mại và đầu tư, tạo ra thị trường chung của một khu vực có dân số 600 triệu người và GDP hàng năm khoảng 2.000 tỉ USD. Có thể nói, đây là một cơ hội rất lớn cho cộng đồng DN.

Nhưng điều đáng buồn là hiện nay, số DN VN biết đến AEC không nhiều. Các DN chuẩn bị cho việc gia nhập AEC hiện chủ yếu là các DN lớn, đã có đầu tư và cạnh tranh nhiều năm trên thị trường ASEAN. Trong khi đó, đối với các DNNVV, thông tin và sự hiểu biết về AEC còn rất hạn chế. Đặc biệt, đối với những DN trong lĩnh vực nông lâm thủy sản. Vì vậy, để có thể hiện thực hóa giấc mơ AEC vào năm 2015, không còn cách nào khác là chúng ta cần phải phát huy song song hai vai trò giữa nhà nước và DN.

Về mặt nhà nước: Thứ nhất, vấn đề về thể chế. Thực tế cho thấy, VN vẫn còn một số rào cản so với các nước trong khu vực, mà rào cản lớn nhất chính là thể chế . Vấn đề giải quyết các chính sách về thuế thiếu đồng bộ và chậm. Sở dĩ, các vướng mắc về thuế, chính sách thuế của VN luôn được các nhà đầu tư quan tâm bởi luôn có sự khác nhau trong quá trình thi hành luật ở các địa phương, hơn nữa chính sách thuế thay đổi liên tục làm các nhà đầu tư không kịp nắm bắt. Điều này gây thiệt hại lớn cho các DN cả về tài chính, thời gian. Nếu chính sách về thuế được giải quyết một cách nhanh chóng, minh bạch, các thủ tục cấp phép nhanh sẽ giúp cho các nhà đầu tư yên tâm hơn, hạn chế được những rủi ro lớn trong hoạt động kinh doanh, đồng thời đảm bảo được yêu cầu về tiến độ cũng như khả năng giải ngân vốn của các nhà đầu tư Nhật, bởi trên thực tế, Nhật luôn là nền kinh tế có số vốn giải ngân đứng đầu.

Thứ hai, vấn đề về hạ tầng cơ sở. Hệ thống giao thông vận tải, tình trạng ùn tắc giao thông, sự ô nhiễm môi trường giao thông ở các thành phố lớn tập trung đông đúc dân cư đang gây trở ngại cho nhà đầu tư; môi trường xử lý nước và chất thải công nghiệp cũng bị vi phạm nghiêm trọng. Cùng với đó là vấn đề ổn định giá điện, hệ thống giá điện ổn định và khả năng cung cấp điện đảm bảo là một trong những yếu tố góp phần duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh của DN đều đặn, một khi giá điện tăng kéo theo giá thành sản phẩm đội lên, chi phí nhân công cũng từ đó tăng lên ảnh hưởng đến cạnh tranh sản phẩm, vì vậy một chính sách giá điện ổn định lâu dài cũng là một trong những vấn đề quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài.

Thứ ba, vấn đề nâng cao trình độ nguồn nhân lực, VN vẫn được biết đến là quốc gia có lực lượng nhân công nhiều, rẻ mạt. Tuy nhiên, xét về phí nhân công, VN vẫn đang cao hơn khu vực Asean (18,3% so với 16,8% – Theo số liệu báo cáo trong Hội thảo xúc tiến vốn đầu tư Nhật), chưa nói đến chính sách tiền lương liên tục thay đổi, điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường đầu tư mà nước ngoài hướng đến. Bên cạnh đó, chất lượng nguồn nhân lực chưa cao, đặc biệt là đội ngũ công nhân được đào tạo chuyên sâu trong các ngành công nghệ cao, đó là lí do tại sao các nhà đầu tư chưa nhắm vào những ngành công nghiệp nặng, ngành công nghệ cao tại VN.

Hiểu luật chơi

Một trong những thất bại của nhiều DN VN là hoạt động không dựa trên điều tra, nghiên cứu thị trường.

Một trong những thất bại của nhiều DN VN là hoạt động không dựa trên điều tra, nghiên cứu thị trường. Do đó, DN không nắm được các đối thủ cạnh tranh của mình sản xuất ra số lượng sản phẩm như thế nào? Sản phẩm của đơn vị sản xuất ra có đáp ứng được nhu cầu của thị trường hay không. Vì vậy, điều đầu tiên đối với mỗi DN khi muốn hội nhập sâu rộng thì cần phải nghiên cứu kỹ thị trường. Thứ hai, phải xây dựng chiến lược kinh doanh cụ thể, dựa trên những căn cứ xác đáng. Thực tế chứng minh, thất bại của DN VN là thường xây dựng chiến lược, kế hoạch kinh doanh một chiều theo cảm tính, nóng vội, dàn trải, không xây dựng lộ trình từ thấp lên cao. Việc xây dựng kế hoạch không chi tiết, không cụ thể, không căn cứ nguồn nhân lực của Cty, không có quá trình tích lũy vốn, quá trình xây dựng thương hiệu, không có tư vấn phản biện… chính là yếu tố khiến DN tự hại mình. Thứ ba, phải xây dựng lợi thế cạnh tranh cho đơn vị, việc này diễn ra trong quá trình xây dựng chiến lược, kế hoạch kinh doanh cần của DN, phải biết tạo nét khác biệt để có thể thắng đối thủ cạnh tranh. Và cuối cùng là DN cần phải hiểu luật chơi. Thay đổi thói quen kinh doanh, tìm hiểu các điều khoản quy định, hợp đồng ràng buộc… sẽ giúp DN nhanh chóng hòa nhập vào một sân chơi rộng lớn này.

Có thể, phía trước của con đường hội nhập sẽ còn lắm ghập ghềnh nhưng tôi tin chắc rằng, bằng sự nỗ lực, cố gắng từ phía nhà nước và cộng đồng DN, ước mơ về một nền kinh tế AEC sẽ là hiện thực.