Doanh nghiệp “nội chiến” khi ông chủ bị truất quyền

Từ Công ty dệt may American Apparel đến Lululemon Athletica, Men’s Wearhouse, Best Buy, một loạt cuộc chiến diễn ra trong hội đồng quản trị các công ty Bắc Mỹ cho thấy việc truất quyền các nhà sáng lập thực sự là một vấn đề nan giải. 

Trong những trường hợp trên, hội đồng đưa ra quyết định cho rằng các nhà sáng lập nên rời những cương vị như giám đốc điều hành hay chủ tịch, còn các nhà sáng lập thì kiên quyết phản đối, một vài trong số đó dùng lượng cổ phần áp đảo để chống lại. 

Các chuyên gia quản trị doanh nghiệp cho rằng xu hướng “lục đục” trong doanh nghiệp dạng này sẽ còn gia tăng, khi các cổ đông ngày càng kiểm soát nhiều quyền như lên kế hoạch kế nhiệm, lợi nhuận đầu tư và ủy thác nhiệm vụ tổng thể. 

Vậy nên các thành viên hội đồng thường xuyên khẳng định vị thế của mình, điều có khả năng đẩy họ vào xung đột với CEO, trong đó có nhà sáng lập. 

“Các hội đồng quản trị hiện nay chịu sức ép cao trong việc tiên đoán những chỉ đạo cần thiết của CEO cho thành công trong tương lai, nhất là khi CEO cũng là nhà sáng lập công ty”, ông Jane Stevenson – chuyên gia tại công ty Korn Ferry International, cung cấp dịch vụ tư vấn và tuyển dụng nhân sự – nhận định.

“Trong những tình huống như vậy, hội đồng có thể bị giằng xé sâu sắc giữa một bên là sự kính trọng đối với người sáng lập công ty trong quá khứ, và một bên là đường hướng cần thiết để dẫn công ty tới thành công trong tương lai.”

Theo số liệu của Reuters, trong số 500 công ty thuộc nhóm Fortune 500, 42 công ty có các nhà sáng lập đang giữ vị trí Giám đốc điều hành. 

Những nhà sáng lập kiêm CEO này có thâm niên trung bình tại 22,5 năm, dài hơn nhiều so với mức trung bình 6 năm của những CEO không phải là nhà sáng lập. 

“Các nhà sáng lập thường là những cá nhân có ‘gia vị đặc biệt’ tạo nên sức hấp dẫn và văn hóa của một công ty, nên họ được trọng vọng hơn, khi chính tầm nhìn của họ tạo ra giá trị từ thuở sơ khai”, ông John Wood, Phó chủ tịch công ty nghiên cứu Heidrick & Struggles nhận định. 

Công ty American Apparel, dưới sự dẫn dắt của nhà sáng lập Charney, nổi tiếng vì những chiến dịch quảng cáo ý nghĩa và hình mẫu sản xuất lành mạnh – không sử dụng nhân công giá rẻ bị ngược đãi.

Tuy nhiên, trong 4 năm qua, công ty liên tục thua lỗ qua các quý và gặp rắc rối vào năm 2010 vì quản lý tài chính lỏng lẻo. 

Trong tháng Sáu, hội đồng quản trị đã sa thải Charney với cáo buộc sử dụng sai mục đích quỹ công ty, và giúp phát tán ảnh khỏa thân của một cựu nhân viên lên mạng Internet. 

Charney đã phủ nhận mọi cáo buộc và đấu tranh để giành lại quyền kiểm soát công ty. 

Ông tăng cổ phần nắm giữ trong công ty may mặc từ 27% lên 44%, nhưng ký chuyển quyền biểu quyết và cổ phiếu cho quỹ phòng vệ Standard General để cầm cố cho một khoản vay. 

Kể cả không quay lại vị trí CEO, ông Charney vẫn đấu tranh để có tiếng nói trong những quyết định quan trọng của công ty, như thành phần hội đồng hay các thương vụ M&A, một nguồn thạo tin trả lời Reuters. 

Cái bóng của nhà sáng lập

Còn với thương hiệu thời trang thể thao nữ Lululemon, đây từng là một trong những công ty bán lẻ có cổ phiếu đắt giá nhất thị trường chứng khoán Canada, nhưng danh tiếng công ty đã bị hủy hoại sau đợt triệu hồi sản phẩm năm ngoái, đối với mẫu quần yoga quá mỏng. 

Cuối năm ngoái, nhà sáng lập Chip Wilson đã phải từ giã chiếc ghế Chủ tịch để mở đường cho CEO mới – Laurent Potdevin – lên điều hành công ty. 

Tuy nhiên, Wilson vẫn có chân trong hội đồng quản trị để các lãnh đạo có thể tham khảo kiến thức của ông về công ty cũng như khách hàng.

Hội đồng đã trấn an CEO Potdevin rằng ông có thể điều hành Lululemon mà không phải chịu tác động từ Wilson, một nguồn tin nội bộ trả lời Reuters.

Nhưng căng thẳng bắt đầu nảy sinh khi một vài lãnh đạo cảm thấy Wilson có xu hướng can thiệp quá mức vào các quyết định mang tính quản lý; cùng lúc, Wilson – người sở hữu 27% cổ phần trong Lululemon – thấy bất mãn khi tiếng nói của ông không được mọi người xem xét cẩn thận.

Mâu thuẫn bùng phát vào tháng Sáu năm nay, khi Wilson tranh cãi trước hội đồng, khẳng định chủ tịch và một lãnh đạo mới quá chú trọng vào tăng trưởng ngắn hạn. 

Vụ việc đã được dàn xếp vào tuần trước, khi Wilson đồng ý không tổ chức biểu tình, và bán một nửa cổ phần cho công ty cổ phần tư nhân Advent International.

Những trận chiến tương tự cũng nổ ra giữa hội đồng và sáng lập gia của công ty Men’s Wearhouse, Best Buy và Groupon.

“Tôi đã chứng kiến nhiều lần sự năng động của nhà sáng lập khiến các thành viên hội đồng quản trị không theo kịp. Công ty có thể đối mặt với bất lợi chết người khi mâu thuẫn nội bộ bị phanh phui”, ông Brad Allen – sáng lập gia công ty tư vấn Branav Shareholder Advisory Services nhận định.

Nhà sáng lập là tài sản của công ty

Đương nhiên không phải nhà sáng lập nào cũng bị thành viên hội đồng nhìn nhận với thái độ thù địch. 

Nhiều lãnh đạo và nhà tuyển dụng cho biết những sáng lập gia có kiến thức sâu sắc về công ty cũng như khách hàng, đó là những tài sản giá trị cho các lãnh đạo kế nhiệm. 

Cựu CEO công ty nghiên cứu – phân tích Nielsen Holdings cho biết ông thường xin xin ý kiến từ nhà sáng lập Arthur Nielsen Jr trong việc làm thế nào để đương đầu với sức ép từ khách hàng, để có những nghiên cứu chính xác nhất. 

Alan Mulally cũng nhận được sự ủng hộ hoàn toàn từ nhà sáng lập Bill Ford khi ông lên kế nhiệm chức CEO của công ty Ford Motor vào tháng 9/2006, Goldsmith – trợ lý điều hành từng làm việc với Mulally kể lại. 

Trong những ngày đầu lên cầm quyền, nhiều lãnh đạo cấp cao tạo sức ép buộc Mulally phải tổ chức các buổi soát xét cấu trúc kinh doanh hàng tuần, và ông đã nhận được sự hỗ trợ từ Bill Ford để thực thi kế hoạch. 

Chính những buổi soát xét tuần ấy đã đưa Ford không chỉ sống sót qua cuộc khủng hoảng của nền công nghiệp ôtô Mỹ, mà còn nổi lên như một trong nhà sản xuất ôtô lớn hùng mạnh nhất thế giới. 

Lời khuyên của Goldsmith dành cho các sáng lập gia là hãy chọn một thời điểm thích hợp để trao lại quyền kiểm soát về tay công ty, và lên kế hoạch tìm người kế nhiệm. 

“Hãy ra đi trong danh dự, đừng để bị đá ra ngoài”, ông Goldsmith nói.