John Sculley tiết lộ bí mật của Steve Jobs

Năm 1983, Steve Jobs đã “lôi kéo” John Sculley, khi ấy là giám đốc điều hành hãng Pepsi về đầu quân cho Apple bằng câu nói nổi tiếng: “Anh muốn cả đời đi bán thứ nước đường ấy hay là cùng tôi thay đổi thế giới?” 

Trong khoảng thời gian chung tay điều hành Apple, Steve và John đã cho ra đời sản phẩm tuyệt vời nhất (những chiếc máy tính Mac đầu tiên) và siêu phẩm quảng cáo “1984”. Nhưng “tuần trăng mật” của hai người nhanh chóng kết thúc với “sự tích” đình đám John Sculley đuổi Steve Jobs đi khỏi Apple năm 1993.

Giờ đây, lần đầu tiên sau nhiều năm né tránh, Sculley công khai những bí mật thành công của Jobs, cũng là lần đầu tiên Sculley nhận lời phỏng vấn kể từ năm 1993. Dưới đây là nội dung bài phỏng vấn của Leander Kahney với John Sculley trên tờ Cult of Mac về những năm tháng làm việc với Steve Jobs tại Apple.

“Trong thời gian hợp tác với Steve, tôi đã học hỏi được rất nhiều về phát triển sản phẩm và marketing thị trường. Nhiều năm qua, Steve vẫn kiên trì nguyên tắc làm việc của mình, và đó là điều khiến người ta khó quên”.

“Tôi chưa bao giờ thấy Steve thay đổi nguyên tắc của mình, và hiện ông ấy vẫn điều hành công ty rất tốt với những nguyên tắc đó”.

Tôi gặp John Sculley tại một khách sạn gần sân bay Auckland, New Zealand. Ban đầu, ông có chút ngần ngại khi được đề nghị trò chuyện về đồng nghiệp cũ, người từng dìu dắt giúp đỡ ông, và cũng từng được ông gọi là thầy.

“Tôi và Steve đã nhiều năm không liên lạc. Ông ấy vẫn giận tôi về chuyện của 22 năm trước…Tôi không muốn gợi lại chuyện cũ làm ông ấy bực mình. Chuyện ở Apple đã là quá khứ, tôi vẫn phải tiếp tục cuộc sống của mình, tôi cũng không muốn xuất hiện chốn đông người”.

Trong 90 phút phỏng vấn, John Sculley đã tiết lộ những nguyên tắc làm việc của Steve Jobs. Và dưới đây là cách mà Steve Jobs sáng tạo nên những sản phẩm vĩ đại:

“Cả hai chúng tôi cùng đam mê những thiết kế ưu việt. Steve cho rằng, khi thiết kế phải lưu tâm đến những thể nghiệm mới mẻ mà khách hàng sẽ có được từ sản phẩm…Chúng tôi đã học tập các nhà thiết kế Italia…Chúng tôi tìm đến những chuyên gia thiết kế xe hơi Ý. Chúng tôi quan sát xem họ thiết kế ô tô như thế nào, đặc biệt là những thiết kế mang lại sự thoải mái và kiểu dáng đẹp, rồi những chất liệu họ sử dụng, hay việc xử lý màu sắc của họ. Nói chung, chúng tôi tìm hiểu tất cả những gì liên quan đến việc thiết kế xe hơi. Khi đó, thung lũng Silocon không ai làm như vậy. Vào thập niên 80 thì đây là phương pháp có “tầm nhìn xa” nhất tại Silicon Valley. Nhưng cần nhấn mạnh rằng, đây không phải chủ kiến của tôi. Chỉ vì tôi cảm thấy hứng thú và đam mê thiết kế nên mới tham gia. Đường lối này là do Steve Jobs vạch ra và dẫn hướng…Rất nhiều người cho rằng Apple chỉ chú trọng vào máy vi tính. Nhưng không phải vậy, Apple còn coi trọng thiết kế và phương pháp tiêu thụ sản phẩm.”

“Jobs luôn suy nghĩ vấn đề từ góc độ của người sử dụng…Điều này thể hiện rõ nét trong toàn bộ hệ thống End to End, kể cả máy in hay iTunes. Thể nghiệm của người sử dụng là một phần của hệ thống End to End, nó liên quan đến quá trình sản xuất, chuỗi cung ứng, hệ thống tiêu thụ và cả những cửa hàng bán lẻ”.

“Steve từng nói: “Làm sao tôi có thể đặt câu hỏi về vi tính đồ họa với những người thậm chí còn không biết vi tính đồ họa là cái thứ gì? Không ai làm như vậy.” Ông ấy nói rằng, điều đó giống như việc đưa cho một người chiếc máy tính mà người đó không thể nhìn ra chiếc máy tính đó sẽ phát triển như thế nào. Bởi vì, bao hàm trong đó là cả một bước tiến vượt bậc”.

“Ông ấy cẩn trọng trong từng chi tiết dù là nhỏ nhất, không để xảy ra bất cứ lỗi sai nào. Ông ấy chính là con người của chủ nghĩa hoàn mỹ”.

“Ông ấy tin rằng, trước sau máy vi tính sẽ trở thành sản phẩm tiêu dùng. Suy nghĩ này vào đầu những năm 80 đã khiến không ít người kinh ngạc. Bởi vì trong ý niệm của mọi người khi đó, máy tính cá nhân chính là phiên bản thu nhỏ của máy tính IBM khổng lồ. Và bởi vì khi ấy đã xuất hiện sản phẩm máy chơi game kết nối với ti vi, nên một số người dự đoán rằng, máy tính cá nhân sẽ giống mô hình máy chơi game. Nhưng Steve không nghĩ vậy. Ông ấy cho rằng, máy vi tính sẽ làm thay đổi thế giới, trở thành “bánh xe tư tưởng” ông thường nhắc đến. Nó sẽ giúp con người có được sức mạnh mà trước đó họ không thể tưởng tượng nổi. Nhưng nó không đơn giản chỉ là việc thu gọn máy vi tính cỡ lớn….Ông ấy là một người có tầm nhìn xa trông rộng”.

“Nguyên tắc của Steve khác với những người khác ở chỗ, ông ấy luôn tin rằng, quyết sách quan trọng nhất không phải là cần làm gì mà là không cần làm gì. Ông ấy là con người của chủ nghĩa giản tiện. Ông ấy không ngừng giản tiện hóa mọi thứ, nhưng không phải sự giản tiện đơn thuần mà là giản tiện một cách tinh vi, tinh tế. Steve mà một chuyên gia thiết kế hệ thống. Hệ thống giản tiện do ông thiết kế hết sức phức tạp ”.

“Steve có tài phát hiện và khai thác năng lực của những nhân viên thông minh tài giỏi. Steve có một sức hấp dẫn đặc biệt khiến người ta khó cưỡng lại và cứ thế vững tâm khi đi theo ông ấy, thậm chí, khi sản phẩm còn chưa được tung ra thị trường, ông ấy vẫn khiến người ta tin vào những gì sẽ diễn ra như mong muốn của ông ấy. Steve không ngừng tìm kiếm những người giỏi nhất trong lĩnh vực này. Ông ấy đích thân tham gia vào công tác tuyển dụng, và chưa từng đẩy công việc đó cho ai khác phụ trách ”.

“Ở tầm vĩ mô, có thể nói Steve Jobs luôn nỗ lực để “thay đổi thế giới”. Nhưng, ông cũng là một người hết sức chi tiết, tỉ mỉ, quán xuyến tất các khâu từ chế tạo sản phẩm, thiết kế phần mềm, thiết kế phần cứng, xây dựng hệ thống cho đến khâu ứng dụng cuối cùng, thậm chí cả những thiết bị ngoại vi….Ông ấy tham gia không mệt mỏi vào tất cả các công đoạn cấu thành sản phẩm và tiêu thụ sản phẩm”.

“Steve không thích những tổ chức lớn. Ông ấy cho rằng đó là biểu hiện của chủ nghĩa quan liêu, hiệu quả thấp. Ông ấy gọi họ là những kẻ “đần độn”. Ông ấy thích dùng từ đó để gọi những cơ quan tổ chức mà ông không ưa…Steve có một nguyên tắc đó là, đội ngũ Mac không bao giờ được phép quá 100 người. Do vậy, muốn tuyển thêm một người tức là phải cho một người khác nghỉ việc. Lập luận của Steve về việc này như sau: “Nếu quá 100 người tôi sẽ không nhớ nổi, tôi muốn những người quanh mình đều là những người mà tôi hiểu rõ. Nếu quá con số 100, chúng ta sẽ phải điều chỉnh cơ cấu tổ chức, và rất khó làm việc. Phương thức làm việc của tôi là phải chạm đến được mọi thứ”. Khi tôi còn ở Apple ông ấy đã vận hành bộ máy làm việc của mình như vậy đó”.

“Giống như đang ở trong căn phòng của một nghệ sỹ, Steve đi tới đi lui quan sát, nhìn ngắm sản phẩm của mình và bình luận giống hệt một ông thầy khó tính, chỉ có điều, ông thường đưa ra những đánh giá có tính phủ định…Các kỹ sư có thể mời Steve đến xem mẫu mã phần mềm mới nhất của họ. Steve sẽ kiểm tra một lượt rồi trả lại cho họ và nói: chưa được tốt lắm. Ông ấy luôn thôi thúc mọi người không ngừng nâng cao mức độ kỳ vọng vào giá trị các sản phẩm của mình. Bởi vậy, họ luôn làm những công việc mà bản thân họ chưa bao giờ nghĩ mình có thể làm được…. Steve lúc nào cũng giàu sức lôi cuốn và khả năng kích thích tinh thần làm việc của nhân viên, khiến họ tin rằng mình đang tham gia vào một sự nghiệp vô cùng vĩ đại và nhờ vậy họ có thêm rất nhiều động lực để làm việc. Thế nhưng, khi ông từ chối thành quả lao động của những nhân viên này, ông cũng lại tỏ ra hết sức lạnh lùng, nghiêm nghị, cho đến khi ông nhận thấy thành quả của họ đã đạt đến độ hoàn mỹ và xứng đáng xếp vào Macintosh”.

“Đó là sự khác biệt giữa Steve và những người khác, ví dụ như Bill Gates. Bill Gates cũng vô cùng thông minh, nhưng ông ấy không theo đuổi sự hoàn mỹ tuyệt đối. Ông ấy thích chiếm lĩnh thị trường hơn. Dù trong tay nắm con bài gì đi nữa, ông ấy cũng sẽ tung ra để chiếm lĩnh thị trường. Steve không như vậy, ông ấy sùng bái sự hoàn mỹ”.

“iPod chính là ví dụ điển hình về sự hoàn mỹ của phương pháp luận Steve: Khảo sát hệ thống End to End từ góc độ của người sử dụng. Đối với Steve, mãi mãi vẫn sẽ là hệ thống End to End. Ông ấy không chỉ là một nhà thiết kế thuần túy, ông ấy còn là một nhà tư duy hệ thống vĩ đại. Đó là điều mà bạn không thể tìm thấy ở những công ty khác cùng ngành. Họ thường chỉ quan tâm đến công việc của bộ phận mình, sau đó tổ hợp và lắp ráp với các bộ phận khác. Lấy iPod làm ví dụ, chuỗi cung ứng của sản phẩm này vươn đến tận những cơ sở sản xuất iPod tại Trung Quốc, hình thành sự hoàn thiện tuyệt đối cả về chất lượng hệ thống và thiết kế của bản thân sản phẩm. Điều đó làm nên sự khác biệt ”.

Đôi điều về John Sculley: Cưới con gái của ông chủ Pepsi đã giúp John Sculley leo lên vai trò nhà lãnh đạo của hãng nước ngọt này. Ông nổi danh trong việc làm tăng lượng tiêu thụ sản phẩm bằng việc tung ra thị trường những mẫu đóng gói và kiểu dáng chai Pepsi khác nhau. Để chứng minh thành công của bản thân không phải dựa vào quan hệ, ông đã nhận lời mời của Steve Jobs, rời hãng Pepsi về đầu quân cho Apple. Trong quá trình hợp tác, John và Steve nảy sinh những mâu thuẫn nghiêm trọng về mặt phương pháp quản lý kinh doanh. Thông qua biểu quyết của hội đồng quản trị, Sculley đã đuổi Jobs đi khỏi Apple. Nhưng dưới sự lãnh đạo của Sculley, Apple không thể thoát khỏi khó khăn. Sau đó, hội đồng quản trị đã phải mời Steve Jobs quay trở lại Apple. Ngày nay, nhiều người vẫn cho rằng, việc Sculley đuổi Jobs đi khỏi Apple là một hành động ngớ ngẩn. Nhưng, chiếc Pda đầu tiên trên thế giới, được gọi là phát kiến “Newton” đã ra đời dưới thời Sculley lãnh đạo Apple. Ngoài ra, Sculley cũng có những dự đoán mang tầm vóc thời đại đối với những tiến bộ của khoa học kỹ thuật.